ΚΙΧΛΗ: 24 ~ Άδωνις Κύρου: Η Αμφικτιονία της Καλαυρείας

Όλα αυτά μας οδηγούν στο τέλος της Υστεροελλαδικής III Β2 περιόδου, δηλαδή στις αρχές του 12ου αιώνα π.Χ. Και είναι ακριβώς κατά την περίοδο αυτή (μετά το 1190 π.Χ.) του εσωτερικού πολέμου στο βασίλειο του Ορέστη, που οι νοτιοανατολικές ακτές της Αργολίδας, ως προπύργιο των Δρυόπων, είχαν απομονωθεί από την ενδοχώρα της Μυκηναϊκής επικράτειας και ο ανεφοδιασμός των εκεί μεγάλων Δρυοπικών κέντρων, καθώς και οι μεταξύ τους επικοινωνίες, εξυπηρετούντο από τη θάλασσα. Γι αυτό και οχυρώνονται πολλά παράκτια και νησιωτικά σημεία του Αργοσαρωνικού, στη νοητή ευθεία που συνέδεε τις Δρυοπικές πόλεις της περιοχής, από την Αττική και τη Βοιωτία μέχρι τη Ναυπλία και τις Βρασιές, ώστε να προφυλαχθούν οι πλόες, κυρίως από την απειλή των επιδρομών του στόλου των Μυκηναίων της Κρήτης. Κάτω από αυτές τις συνθήκες φαίνεται ότι συγκροτήθηκε και ο συνασπισμός των επαναστατημένων Δρυόπων, που απετέλεσε τον πρόδρομο της μετέπειτα, κατά τον 7ο αιώνα π.Χ., συγκροτήσεως της Δρυοπικής αμφικτιονίας ως αντίβαρου της επεκτακτικής πολιτικής του Αργείου τυράννου Φείδωνος. Και στις δύο περιπτώσεις ο σκοπός είναι κοινός. Ενώ, όμως, η μεταγενέρη Αμφικτιονία της Καλαυρείας είχε ως θρησκευτικό κέντρο το ιερό του Ποσειδώνος στο νησί του Πόρου (την αρχαία Καλαύρεια), απροσδιόριστη μέχρι σήμερα παραμένει η έδρα του Δρυοπικού συνασπισμού κατά τη Μυκηναϊκή περίοδο.

Η επιλογή του άσημου νησιού της Καλαυρείας για τη δημιουργία του ιερού του Ποσειδώνος, ως προστάτη θεού της μεταγενέστερης αμφικτιονίας, προδιαθέτει ότι και ο πρόδρομος αυτής συνασπισμός των Δρυόπων, στα όψιμα Μυκηναϊκά χρόνια, πρέπει να είχε τη θρησκευτική έδρα του σε πλησιόχωρο σημείο. Και στο μεν νησί του Πόρου δεν έχουν βρεθεί, μέχρι σήμερα, ίχνη ιερού των Μυκηναϊκών χρόνων, που να δικαιολογούν την ύπαρξη μιας σημαντικής θρησκευτικής έδρας. Όσο για τα γειτονικά δύο μεγάλα ιερά των Δρυόπων, του Ελλανίου Διός στην Αίγινα (επί της κορυφής του Όρους) και το πιθανολογούμενο του Ποσειδώνος, ως Φυταλμίου, στη σεισμογενή και ηφαιστειακή περιοχή των Μεθάνων (Άγιος Κωνσταντίνος), δεν φαίνεται να πληρούν τους όρους για να ταυτισθούν με την έδρα του Δρυοπικού συνασπισμού, που θα έπρεπε να έχει στενότερη σχέση με τις θαλάσσιες επικοινωνίες και μάλιστα με το νησί του Πόρου, όπου εγκαθίσταται κατά τον 7ο αιώνα η μεταγενέστερη έδρα της Αμφικτιονίας της Καλαυρείας, στο εκεί αρχαϊκό ιερό του Ποσειδώνος.

(φωτ: Υ.)

Με αυτά τα δεδομένα, αποκτά ιδιαίτερη σημασία το νησάκι με το σημερινό όνομα Μόδι, που είναι δηλωτικό του σχήματος του (το μόδι ήταν μονάδα μήκους, που στη ναυτική ορολογία αντιστοιχούσε σε 200 οργιές, δηλαδή 350 μέτρα). Πράγματι, ο επισκέπτης της στενόμακρης βραχονησίδας θα μείνει έκπληκτος από την έκταση και την οργάνωση (τείχη, οικοδομική πυκνότητα, ρυμοτομία, άρδευση από φυσικά χάσματα και πηγάδια) ενός ακμαίου οικισμού της Υστεροελλαδικής περιόδου. Η νησιωτική αυτή πολιτεία φαίνεται ότι είχε αναπτυχθεί γύρω από ένα σημαντικό λατρευτικό Κέντρο. θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί, ότι η θέση του λαξευμένου στον βράχο ιερού τελούσε σε οπτική επαφή με τα διερχόμενα σκάφη, καθώς κατείχε το κεντρικό διάσελο του νησιού. Ας μη διαφεύγει την προσοχή μας, ότι κατά την απώτερη εκείνη περίοδο ο Πόρος συνδέεται, ακόμη, με την απέναντι ακτή του Γαλατά, στο ύψος της σημερινής προβλήτας, ώστε η ναυσιπλοΐα να διεξάγεται από την εξωτερική (ανατολική) πλευρά της παραλιακής περιοχής. Η λωρίδα αυτή γης, ως ομφάλιος λώρος του μικρού κεντρικού νησιού του Πόρου (αρχαία Σφαιρία) με την απέναντι ακτή της Τροιζηνίας, διαχώριζε το ανατολικό λιμάνι της αρχαίας Τροιζήνας, τον Πώγωνα, από την ανατολική θαλάσσια περιοχή της αρχαίας Καλαυρείας, το λιμάνι της οποίας βρισκόταν στην βορειοανατολική ακτή του ευρύτερου Πόρου, στον όρμο Βαγιωνιά, απ' όπου υπάρχει και ευθεία πρόσβαση, μέσα από τη χαράδρα, προς το ιερό του Ποσειδώνος.

Τί άλλο, λοιπόν, μπορούσε να είναι ο εντυπωσιακός αυτός λατρευτικός χώρος στη νησίδα Μόδι, παρά το πολυσύχναστο ιερό κάποιου προστάτη θεού των ναυτικών της Υστεροελλαδικής περιόδου, που ξεκινώντας από τα λιμάνια της Αττικής και αφήνοντας πίσω τους το περιώνυμο ιερό του προδωρικού Διός στην κορυφή του Όρους της Αίγινας, παρέπλεαν τη βραχονησίδα αυτή πριν κατευθυνθούν προς την Ερμιόνη και τον Δοκό (την αρχαία Απεροπία), για να πλεύσουν, στη συνέχεια, είτε δυτικά προς την Ασίνη και τη Ναυπλία, είτε νοτιότερα προς το Λεωνίδιο (τις αρχαίες Βρασιές ή Πρασιές). Η πρώτη σκέψη, που κάνει ο σημερινός ερευνητής, είναι ότι στο Μόδι υπήρχε κάποιο πρώιμο ιερό του Ποσειδώνος, στο οποίο θα ανήκε και ο μεγάλος λατρευτικός κρατήρας, θραύσματα του οποίου βρέθηκαν στην επιφάνεια του εδάφους γύρω από το συγκεκριμένο αυτό σημείο και φυλάσσονται τώρα στο Μουσείο του Πόρου. Όμως, όπως προαναφέρθηκε, ο Ποσειδών, μέχρι της καθόδου των Δωριέων, ήταν στο Μυκηναϊκό πάνθεο ο θεός των υπογείων υδάτων, της βλαστήσεως και των χθονίων φυσικών φαινομένων όπως οι σεισμοί. Δεν είχε, δηλαδή, σχέση με τη θάλασσα και τους ναυτικούς, προστάτης των οποίων γίνεται αργότερα, στα χρόνια της Δωρικής κυριαρχίας, οπότε ανεγείρεται και το ιερό του Ποσειδώνα στο νησί του Πόρου, την αρχαία Καλαύρεια. Επομένως, αλλού πρέπει να αναζητηθεί η ταυτότητα του θεού, στον οποίο ήταν αφιερωμένη η λατρεία επάνω στο σημερινό Μόδι.
... ... ...

Άδωνις Κ. Κύρου

ΑΡΓΟΣΑΡΩΝΙΚΟΣ - Πρακτικά 1ου Διεθνούς Συνεδρίου
Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αργοσαρωνικού - Tόμος Α'
Πόρος, 26-29 Ιουνίου 1998
Εκδ: Δήμου Πόρου, 2007 (με την χορηγία του Ιδρύματος Σταύρος Σ. Νιάρχος)
__ _ _ _ _ _Επιμέλεια: Ελένη Κονσολάκη-Γιαννοπούλου