25 ~ Χένρι Μίλλερ: Ο κολοσσός του Μαρουσιού

Ήταν τέλος φθινοπώρου που σημαίνει ότι ο καιρός ήταν όμορφα ήπιος. Κατά το μεσημέρι είδαμε τον Πόρο. Φάγαμε πρόχειρα στο κατάστρωμα - εκείνα τα αυτοσχέδια γεύματα που αρέσει στον Κατσίμπαλη να καταστρώνει οποιαδήποτε ώρα της ημέρας ή της νύχτας, όταν έχει κέφι. Υποθέτω πως ποτέ δεν θα ξανανιώσω τη ζεστασιά της στοργής που με περιέβαλε εκείνο το πρωί που επιβιβαστήκαμε για το ταξίδι μας. Μιλούσαμε όλοι μαζί, το κρασί έρεε, το φαγητό αναπληρωνόταν, ο ήλιος που είχε κρυφτεί βγήκε δυνατότερος, το πλοίο λικνιζόταν απαλά, ο πόλεμος συνεχιζόταν αλλά είχε ξεχαστεί, η θάλασσα ήταν εκεί αλλά και η παραλία, οι κατσίκες αναρριχόνταν παντού, το λεμονοδάσος ήταν ορατό και η τρέλα που βρίσκεται στο άρωμά του μας είχε κιόλας καταλάβει και μας είχε φέρει τόσο κοντά όλους μας σε μια φρενίτιδα αυτοπαράδοσης.

Δεν ξέρω τι με επηρέασε πιο βαθιά — η ιστορία του λεμονοδάσους ακριβώς απέναντι μας ή η θέα του Πόρου όταν ξαφνικά ανακάλυψα ότι πλέαμε μέσα από τους δρόμους. Αν υπάρχει ένα όνειρο που μου αρέσει περισσότερο απ' όλα τ' άλλα, είναι εκείνο που πλέω επί εδάφους. Μπαίνοντας στον Πόρο έχεις την ψευδαίσθηση ενός βαθύ ονείρου. Ξαφνικά η γη συγκλίνει απ' όλες τις μεριές και το καράβι ζουλιέται μέσα σε μια στενή λουρίδα θάλασσας απ' όπου δεν φαίνεται να υπάρχει έξοδος.


(φωτ: K.)

Οι άνδρες και οι γυναίκες του Πόρου κρέμονται απ' τα παράθυρα, ακριβώς πάνω από το κεφάλι σου. Σταματάς κάτω από τα φιλικά τους ρουθούνια, λες κι είσαι έτοιμος για ξύρισμα και κούρεμα ενώ ταξιδεύεις. Οι χασομέρηδες στην αποβάθρα περπατάνε με την ίδια ταχύτητα με το πλοίο: αν θέλουν μπορούν να πάνε γρηγορότερα από το πλοίο, φτάνει να επιταχύνουν το βήμα τους. Το νησί περιστρέφεται σε κυβιστικά επίπεδα, που σχηματίζονται από τοίχους και παράθυρα, από βράχια και κατσίκια, από ανεμοδαρμένα δέντρα και θάμνους, και άλλα πολλά. Πέρα, εκεί όπου η γη κάνει καμπύλες σαν να μαστιγώνεται, απλώνονται τα δάση με τ' αγριολέμονα όπου την άνοιξη νέοι και γέροι τρελαίνονται από το άρωμα των χυμών και της ανθοφορίας. Μπαίνεις στο λιμάνι του Πόρου λικνιζόμενος και στροβιλιζόμενος, ένας ευγενής ηλίθιος πεταγμένος ανάμεσα σε κοντάρια και δίχτυα σ' έναν κόσμο που μόνο ο ζωγράφος ξέρει και που τον έχει και πάλι ζωντανέψει γιατί, όπως κι εσύ, όταν πρωτοείδε αυτό τον κόσμο, ένιωσε μεθυσμένος και ευτυχισμένος και ξένοιαστος. Το να πλέεις αργά μέσα από τους δρόμους του Πόρου είναι σαν να ξαναζείς τη χαρά να περνάς μέσα από το λαιμό της μήτρας. Είναι μια πολύ βαθιά χαρά για να μπορείς να τη θυμάσαι. Είναι μια από τις χαρές κάποιου μουδιασμένου ηλιθίου που δημιουργεί μύθους σαν αυτόν της γέννησης ενός νησιού από κάποιο βυθισμένο πλοίο. Το πλοίο, το πέρασμα, οι περιστρεφόμενοι τοίχοι, το κυματιστό τρεμούλιασμα κάτω από την κοιλιά του καραβιού, το εκτυφλωτικό φως, η πράσινη φιδίσια καμπύλη της παραλίας, οι γενειάδες που πέφτουν πάνω στο κρανίο σου από τους κατοίκους που κρέμονται αποπάνω σου, όλα αυτά, μαζί με την παλλόμενη ανάσα της φιλίας, της συμπάθειας, της καθοδήγησης, σε περιτυλίγουν και σε μαγεύουν μέχρι που εκσφενδονίζεσαι σαν άστρο που εκπλήρωσε την πορεία του και η καρδιά σου σκορπίζεται με τα λιωμένα της συντρίμμια μακριά στα πέρατα του κόσμου.


(φωτ: Y.)

Τώρα που τα γράφω αυτά είναι περίπου η ίδια ώρα της ημέρας μερικούς μήνες αργότερα. Τουλάχιστον έτσι δείχνουν το ρολόι και το ημερολόγιο. Όσον αφορά την αλήθεια, είναι ένας αιώνας από τότε που πέρασα από τα στενά. Δεν θα ξαναγίνει. Κανονικά θα έπρεπε να λυπάμαι σε τούτη τη σκέψη, αλλά δεν το κάνω τώρα. Όλα συνηγορούν στο να είμαι λυπημένος αυτή την ώρα: όλα τα προαισθήματα που έχω εδώ και δέκα χρόνια επαληθεύονται. Αυτή είναι μια από τις κατώτερες στιγμές στην ιστορία της ανθρωπότητας. Δεν υπάρχει σημείο ελπίδας στον ορίζοντα. Όλος ο κόσμος είναι βυθισμένος στη σφαγή και την αιματοχυσία. Επαναλαμβάνω — δεν λυπάμαι. Άσε τον κόσμο να πάρει το μπάνιο του στο αίμα — εγώ θα κολλήσω στον Πόρο. Μπορεί να περάσουν εκατομμύρια χρόνια και μπορεί να ξαναγυρίσω πάλι και πάλι στον ένα πλανήτη ή στον άλλο, ως άνθρωπος, ως διάολος, ως αρχάγγελος (δεν με νοιάζει πώς, ποιος, τι ή πότε), αλλά τα πόδια μου ποτέ δεν θ' αφήσουν αυτό το πλοίο, τα μάτια μου ποτέ δεν θα κλείσουν μπροστά σε αυτή τη σκηνή, οι φίλοι μου ποτέ δεν θα εξαφανιστούν. Αυτή ήταν μια στιγμή που αντέχει στο χρόνο, που επιβιώνει παγκόσμιων πολέμων, που θα κρατήσει περισσότερο από τη ζωή του ίδιου του πλανήτη Γη. Αν ποτέ κατορθώσω την πληρότητα που επικαλούνται οι βουδιστές, αν θα έχω ποτέ την επιλογή είτε να επιτύχω τη Νιρβάνα είτε να μείνω πίσω για να παρακολουθώ και να καθοδηγώ εκείνους που θα έρχονται, λέω τώρα ας μείνω πίσω, ας υπερίπταμαι σαν ένα ευγενικό πνεύμα πάνω από τις στέγες του Πόρου κοιτάζοντας τον ταξιδιώτη μ' ένα χαμόγελο ειρήνης και χαράς. Μπορώ να δω όλη την ανθρωπότητα να στραγγίζεται στο λαιμό του μπουκαλιού εδώ, γυρεύοντας μια έξοδο στον κόσμο του φωτός και της ομορφιάς. Μακάρι να έρθουν, να ξεμπαρκάρουν, να μείνουν και να ξεκουραστούν για λίγο εν ειρήνη.

Henry Miller
Μετάφραση: Ιωάννα Καρατζαφέρη


Ο κολοσσός του Μαρουσιού
Εκδόσεις: Μεταίχμιο, 2003
Μετάφραση: Ιωάννα Καρατζαφέρη


Η ταβέρνα Πλάτανος, στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου (φωτ: K.)

Ακόμα:
Στον Πόρο, και αλλού, με τον Χένρυ Μίλλερ, στο ταξιδεύοντας

24 ~ Άδωνις Κύρου: Η Αμφικτιονία της Καλαυρείας

Όλα αυτά μας οδηγούν στο τέλος της Υστεροελλαδικής III Β2 περιόδου, δηλαδή στις αρχές του 12ου αιώνα π.Χ. Και είναι ακριβώς κατά την περίοδο αυτή (μετά το 1190 π.Χ.) του εσωτερικού πολέμου στο βασίλειο του Ορέστη, που οι νοτιοανατολικές ακτές της Αργολίδας, ως προπύργιο των Δρυόπων, είχαν απομονωθεί από την ενδοχώρα της Μυκηναϊκής επικράτειας και ο ανεφοδιασμός των εκεί μεγάλων Δρυοπικών κέντρων, καθώς και οι μεταξύ τους επικοινωνίες, εξυπηρετούντο από τη θάλασσα. Γι αυτό και οχυρώνονται πολλά παράκτια και νησιωτικά σημεία του Αργοσαρωνικού, στη νοητή ευθεία που συνέδεε τις Δρυοπικές πόλεις της περιοχής, από την Αττική και τη Βοιωτία μέχρι τη Ναυπλία και τις Βρασιές, ώστε να προφυλαχθούν οι πλόες, κυρίως από την απειλή των επιδρομών του στόλου των Μυκηναίων της Κρήτης. Κάτω από αυτές τις συνθήκες φαίνεται ότι συγκροτήθηκε και ο συνασπισμός των επαναστατημένων Δρυόπων, που απετέλεσε τον πρόδρομο της μετέπειτα, κατά τον 7ο αιώνα π.Χ., συγκροτήσεως της Δρυοπικής αμφικτιονίας ως αντίβαρου της επεκτακτικής πολιτικής του Αργείου τυράννου Φείδωνος. Και στις δύο περιπτώσεις ο σκοπός είναι κοινός. Ενώ, όμως, η μεταγενέρη Αμφικτιονία της Καλαυρείας είχε ως θρησκευτικό κέντρο το ιερό του Ποσειδώνος στο νησί του Πόρου (την αρχαία Καλαύρεια), απροσδιόριστη μέχρι σήμερα παραμένει η έδρα του Δρυοπικού συνασπισμού κατά τη Μυκηναϊκή περίοδο.

Η επιλογή του άσημου νησιού της Καλαυρείας για τη δημιουργία του ιερού του Ποσειδώνος, ως προστάτη θεού της μεταγενέστερης αμφικτιονίας, προδιαθέτει ότι και ο πρόδρομος αυτής συνασπισμός των Δρυόπων, στα όψιμα Μυκηναϊκά χρόνια, πρέπει να είχε τη θρησκευτική έδρα του σε πλησιόχωρο σημείο. Και στο μεν νησί του Πόρου δεν έχουν βρεθεί, μέχρι σήμερα, ίχνη ιερού των Μυκηναϊκών χρόνων, που να δικαιολογούν την ύπαρξη μιας σημαντικής θρησκευτικής έδρας. Όσο για τα γειτονικά δύο μεγάλα ιερά των Δρυόπων, του Ελλανίου Διός στην Αίγινα (επί της κορυφής του Όρους) και το πιθανολογούμενο του Ποσειδώνος, ως Φυταλμίου, στη σεισμογενή και ηφαιστειακή περιοχή των Μεθάνων (Άγιος Κωνσταντίνος), δεν φαίνεται να πληρούν τους όρους για να ταυτισθούν με την έδρα του Δρυοπικού συνασπισμού, που θα έπρεπε να έχει στενότερη σχέση με τις θαλάσσιες επικοινωνίες και μάλιστα με το νησί του Πόρου, όπου εγκαθίσταται κατά τον 7ο αιώνα η μεταγενέστερη έδρα της Αμφικτιονίας της Καλαυρείας, στο εκεί αρχαϊκό ιερό του Ποσειδώνος.


(φωτ: Υ.)

Με αυτά τα δεδομένα, αποκτά ιδιαίτερη σημασία το νησάκι με το σημερινό όνομα Μόδι, που είναι δηλωτικό του σχήματος του (το μόδι ήταν μονάδα μήκους, που στη ναυτική ορολογία αντιστοιχούσε σε 200 οργιές, δηλαδή 350 μέτρα). Πράγματι, ο επισκέπτης της στενόμακρης βραχονησίδας θα μείνει έκπληκτος από την έκταση και την οργάνωση (τείχη, οικοδομική πυκνότητα, ρυμοτομία, άρδευση από φυσικά χάσματα και πηγάδια) ενός ακμαίου οικισμού της Υστεροελλαδικής περιόδου. Η νησιωτική αυτή πολιτεία φαίνεται ότι είχε αναπτυχθεί γύρω από ένα σημαντικό λατρευτικό Κέντρο. θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί, ότι η θέση του λαξευμένου στον βράχο ιερού τελούσε σε οπτική επαφή με τα διερχόμενα σκάφη, καθώς κατείχε το κεντρικό διάσελο του νησιού. Ας μη διαφεύγει την προσοχή μας, ότι κατά την απώτερη εκείνη περίοδο ο Πόρος συνδέεται, ακόμη, με την απέναντι ακτή του Γαλατά, στο ύψος της σημερινής προβλήτας, ώστε η ναυσιπλοΐα να διεξάγεται από την εξωτερική (ανατολική) πλευρά της παραλιακής περιοχής. Η λωρίδα αυτή γης, ως ομφάλιος λώρος του μικρού κεντρικού νησιού του Πόρου (αρχαία Σφαιρία) με την απέναντι ακτή της Τροιζηνίας, διαχώριζε το ανατολικό λιμάνι της αρχαίας Τροιζήνας, τον Πώγωνα, από την ανατολική θαλάσσια περιοχή της αρχαίας Καλαυρείας, το λιμάνι της οποίας βρισκόταν στην βορειοανατολική ακτή του ευρύτερου Πόρου, στον όρμο Βαγιωνιά, απ' όπου υπάρχει και ευθεία πρόσβαση, μέσα από τη χαράδρα, προς το ιερό του Ποσειδώνος.

Τί άλλο, λοιπόν, μπορούσε να είναι ο εντυπωσιακός αυτός λατρευτικός χώρος στη νησίδα Μόδι, παρά το πολυσύχναστο ιερό κάποιου προστάτη θεού των ναυτικών της Υστεροελλαδικής περιόδου, που ξεκινώντας από τα λιμάνια της Αττικής και αφήνοντας πίσω τους το περιώνυμο ιερό του προδωρικού Διός στην κορυφή του Όρους της Αίγινας, παρέπλεαν τη βραχονησίδα αυτή πριν κατευθυνθούν προς την Ερμιόνη και τον Δοκό (την αρχαία Απεροπία), για να πλεύσουν, στη συνέχεια, είτε δυτικά προς την Ασίνη και τη Ναυπλία, είτε νοτιότερα προς το Λεωνίδιο (τις αρχαίες Βρασιές ή Πρασιές). Η πρώτη σκέψη, που κάνει ο σημερινός ερευνητής, είναι ότι στο Μόδι υπήρχε κάποιο πρώιμο ιερό του Ποσειδώνος, στο οποίο θα ανήκε και ο μεγάλος λατρευτικός κρατήρας, θραύσματα του οποίου βρέθηκαν στην επιφάνεια του εδάφους γύρω από το συγκεκριμένο αυτό σημείο και φυλάσσονται τώρα στο Μουσείο του Πόρου. Όμως, όπως προαναφέρθηκε, ο Ποσειδών, μέχρι της καθόδου των Δωριέων, ήταν στο Μυκηναϊκό πάνθεο ο θεός των υπογείων υδάτων, της βλαστήσεως και των χθονίων φυσικών φαινομένων όπως οι σεισμοί. Δεν είχε, δηλαδή, σχέση με τη θάλασσα και τους ναυτικούς, προστάτης των οποίων γίνεται αργότερα, στα χρόνια της Δωρικής κυριαρχίας, οπότε ανεγείρεται και το ιερό του Ποσειδώνα στο νησί του Πόρου, την αρχαία Καλαύρεια. Επομένως, αλλού πρέπει να αναζητηθεί η ταυτότητα του θεού, στον οποίο ήταν αφιερωμένη η λατρεία επάνω στο σημερινό Μόδι.
... ... ...

Άδωνις Κ. Κύρου


ΑΡΓΟΣΑΡΩΝΙΚΟΣ - Πρακτικά 1ου Διεθνούς Συνεδρίου
Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αργοσαρωνικού - Tόμος Α'
Πόρος, 26-29 Ιουνίου 1998
Εκδ: Δήμου Πόρου, 2007 (με την χορηγία του Ιδρύματος Σταύρος Σ. Νιάρχος)
__ _ _ _ _ _Επιμέλεια: Ελένη Κονσολάκη-Γιαννοπούλου


Ο χάρτης του Πόρου είναι από τον επίσημο ιστότοπο του Δήμου Πόρου
(η νήσος Μόδι κάτω δεξιά)